ZDANIA WARUNKOWE I TRYP PRZYPUSZCZAJĄCY – ODNIESIENIA CZASOWE

Konstrukcje zawierające prawdopodobny subjunctive pojawiają się w zdaniach podrzędnych zaczynających się od THAT i sygnalizują równoczesność czasową (simultaneity) z czasem wyrażonym w zdaniu głównym.

Regułą tutaj jest to, że orzeczenie zdania głównego zawiera słowo opisujące pragnienie, pro­pozycję, lub rekomendację, itp., a zatem pojęcie mające wiele wspólnego z hipotezą lub przypuszczeniem. Na przykład są to czasowniki takie jak:

RECOMMEND, COMMAND, INSIST, DEMAND, REQUEST, ASK, PROPOSE, SUGGEST, etc.

…wystepujące w wielu wypowiedziach zawierających subjunctive, typu:

He recommends/recommended/will recommend that she WAIT.

He recommends/recommended/will recommend that she BE there soon.

He recommends/recommended/will recommend that the question BE discussed.

It is essential that she WAIT.

There was a suggestion that Brown BE dropped from the team.

It is proposed that the assembly ELECT a new committee.

Zaleca/zaleca/zaleci, aby poczekała.

Zaleca/zaleca/zaleca, aby wkrótce tam była.

On zaleca/zaleca/zaleca, aby ta kwestia została przedyskutowana.

Konieczne jest, aby poczekała.

Pojawiła się sugestia, aby Brown został usunięty z zespołu.

Zaproponowano, aby zgromadzenie WYBRAŁO nową komisję.

INNE MOŻLIWOŚCI

Oczywiście, prawdopodobna forma subjunctive może się także pojawiać w zdaniach warunkowych, w części podrzędnej zaczynającej się od IF:

If two angles of a triangle BE equal to one another, then it is…

Jeśli dwa kąty trójkąta byłyby równe wobec siebie, to wtedy jest to…

If an association member be found guilty of misconduct, his membership shall be suspended.

Jeśli członek stowarzyszenia zostałby uznany winnym niewłaściwego zachowania, jego członkostwo zostanie zawieszone.

Natomiast kontrasty czasowe pomiędzy formami subjunctive i trybu orzekającego, najbardziej są widoczne w konstrukcjach nieprawdopodobnych. W takich wypowiedziach nieper­fektywna forma subjunctive odnosi się do teraźniejszości lub przyszłości, a forma trybu orzekającego do przeszłości. Porównajmy:

If you WERE there, you would see it.

subjunctive: Gdybyś tam był (teraz), zobaczyłbyś to.

If you WERE there, you saw it.

indicative:      Gdybyś tam był (wtedy), zobaczyłbyś to.

JAKI TO CZAS?

Z drugiej strony, perfektywna forma subjunctive sygnalizuje przeszłość, w przeciwieństwie do formy orzekającej (indicative) opisującej „zaprzeszłość” (before-past):

If you HAD BEEN there, you would have seen it. (then)

If you HAD BEEN there, you had seen/saw it. (before then)

A co zamiast subjunctive?

Przy omawianiu form subjunctive, nie sposób nie wspom­nieć o możliwości ZASTĘPOWANIA ich innymi konstrukcjami. Co więcej, należy pamiętać, że ci „zastępcy” w języku codzien­nym pojawiają się o wiele częściej, albowiem formy subjunctive najszerzej są stosowane w języku formalnym (oficjalnym). Typowa konstrukcja zastępująca prawdopodobny subjunctive to, na przykład, fraza zawierająca MAY w znaczeniu możliwość:

May God be with you.

May God bless you.

May she rest in peace. (modlitwa za zmarłych: Niech spoczywa w pokoju. )

May you both be happy and have a good time.

May the New Year bring you all your heart desires.

May you live to be a hundred!

May there never be another world war.

Niech Bóg będzie z tobą.

Niech Bóg cię błogosławi.

Niech spoczywa w pokoju. (modlitwa za zmarłych: Niech spoczywa w pokoju. )

Obyście oboje byli szczęśliwi i dobrze się bawili.

Niech Nowy Rok przyniesie Ci wszystko, czego pragnie Twoje serce.

Obyś dożył setki!

Oby nigdy nie było kolejnej wojny światowej.

Innym częstym zastępcą jest SHOULD w znaczeniu powinność i używane w zdaniach podrzędnych zaczynających się od THAT:

It is also proposed that the economic commission SHOULD BE reappointed.

Porównajmy także trzy kombinacje:

It is necessary/important/vital/essential/desirable that

1. a) every member should inform himself of these rules.
2. b) every member inform himself of these rules.
3. c) for every member to inform himself of these rules.

gdzie zostaje zachowane to samo znaczenie, a różni się jedynie stopień „sformalizowania” wypowiedzi.

CZY TRZEBA DZIELIĆ NA TYPY?

Jak już mówiliśmy o tym na początku, przy opisywaniu zdań warunkowych większość podręczników dzieli je na trzy „typy”:

1. future possible: If you study, you will pass your exam.
2. present unreal: If Joseph studied hard, he would pass his exam.
3. past unreal: If you had studied, you would have passed the exam. (Dixson, 1986)

Osoby uczące się języka angielskiego, po zapoznaniu się z takim podziałem, mają prawo być przekonane, że zdanie warunkowe takie jak:

Everything will be all right if you will do as you’re told.

jest chyba „trochę” niegramatyczne. Tymczasem wcale tak nie jest, pomimo że powyższa konstrukcja nie pasuje do żadnego z trzech „typów”, ani nawet „poddtypów”. Podobnie, niezbyt dobrze mieszczą się w klasycznym podziale na „typy” wypowiedzi takie jak:

If a thing must be done, it shall be done.

If you can do, so can I.

If you will have it that black is white, I can’t help you.

I would like to come back again in the afternoon, if I may.

If he started at seven, he ought to be there by now.

If you happen to pass a baker’s, pick me up a loaf, would you?

He must be lying if he told you that.

Jeśli coś musi zostać zrobione, zostanie zrobione.

Jeśli ty możesz, to ja też.

Jeśli chcesz, żeby czarne było białe, nie mogę ci pomóc.

Chciałbym wrócić po południu, jeśli mogę.

Jeśli wyruszył o siódmej, powinien już tam być.

Gdybyś przechodził obok piekarni, przynieś mi bochenek, dobrze?

Musiałby kłamać, gdyby ci to powiedział.

Takich i innych konstrukcji warunkowych jest w języku angielskim wiele. I oczywiście są one gramatycznie poprawne. A zatem nagle okazuje sie, że możemy mówić to co chcemy wyrazić, a nie to co nakazuja nam wykuwane mechanicznie sztuczne reguły. Ale zacznijmy od początku…

Typową konstrukcją warunkową jest zdanie złożone zawie­rające formę subjunctive w części podrzędnej, zaczynającej się od IF, i z czasownikiem pomocniczym (auxiliary) WOULD/SHOULD w części głównej.

Część podrzędna wyraża „warunek”, natomiast część główna „konsekwencję” jego realizacji. Tak zbudowane zdania warunkowe mogą odnosić się do przyszłości, teraźniejszości i przeszłości:

If he did that (now/tomorrow), we could/should be very sorry.

If he had done it (yesterday/before), we would have been very sorry.

Zdanie podrzędne wyrażające „warunek” może być postawione na początku lub na końcu, a nawet w środku:

If you asked him nicely, John would help.

John would help if you asked him nicely.

John, if you asked him nicely, he would help.

Gdybyś go ładnie poprosił, John by pomógł.

John pomógłby, gdybyś go ładnie poprosił.

John, gdybyś go ładnie poprosił, pomógłby.

Często – na przykład w stylu literackim – warunek wyrażany jest poprzez inwersje podmiotu i czasownika:

Were she my daughter, I would suggest several steps to…   Gdyby ona była moją córką…

Should you change your mind, no one would blame you.    Gdybyś zmienił zdanie…

Had I known, I would have written before.                          Gdybym był wiedział…

A także ponura przepowiednia:

Were it to reveal its secrets, that house would collapse in shame.

Gdyby ujawnił swoje sekrety, ten dom zawaliłby się ze wstydu.

Do innych rodzajów zdań warunkowych należą te zawierające czasowniki modalne – realne i nierealne, konstrukcje warunkowo-podobne, formy trybu orzekającego, jak również i te stanowiące kombinacje trybów orzekającego z przypuszczającym i odnoszące się do teraźniejszości lub przeszłości.