RODZAJNIK NIEOKREŚLONY

W języku angielskim łatwo jest zaobserwować tendencje utraty indywidualnego znaczenia niesionego przez rodzajniki w przypadkach, gdy zaczynają się one odnosić do całej klasy lub gatunku. W konsekwencji, rozróżnianie przedstawicieli – lub grupy przedstawicieli – należących do danej klasy lub gatunku zostaje zneutralizowane. Stąd, możliwe są konstrukcje takie jak:

A tiger can be dangerous

The tiger can be dangerous

Tiger can be dangerous

Zgodzimy się na pewno, że sens tych trzech powyższych wypowiedzi jest cały czas taki sam. Podobnie, trudno mówić o zasadniczej różnicy w znaczeniach trzech kolejnych wypowiedzi:

A housewife has a harder life than an office worker.

The housewife has harder life than the office worker.

Housewives have a harder life than office workers.

Gdzie zatem musimy być ostrożni? Na pewno w wypowiedziach, kiedy dany obiekt przestaje być traktowany jako przedstawiciel całej kategorii. Zatem poprawna jest konstrukcja:

The whale is becoming extinct (Wieloryb staje się gatunkiem ginącym –

ale nie możemy powiedzieć: *A whale is becoming extinct, ponieważ każdy wieloryb nie może się stawać ginącym gatunkiem.

Podobnie w wypowiedzi: The lion is the king of beasts (Lew jest królem zwierząt) – the king nie może zostać zastąpione przez a king, bo chociaż “król” zwykle bywa tylko jeden, to jednak mówimy o wszystkich lwach. Natomiast nie ma tego ograniczenia w:

A German is a good musican (“Każdy” Niemiec jest dobrym muzykiem).

Germans are good musicians,

The Germans are good musicians, a nawet:

The German is a good musician,

gdzie znowu przekazujemy jedno znaczenie, że cechą narodową Niemców jest dobry słuch muzyczny.

Rodzajnik A w odniesieniu do całej kategorii (rodzaju) może się także  pojawiać z czasownikami w czasie przeszłym, ale nadal w konstrukcjach mających znaczenie ogólne:

In Roman times a soldier fought with a sword (W czasach rzymskich żołnierz walczył mieczem).

W wypowiedziach, gdzie rodzajnik nieokreślony ma sens “ogólny”, taki sam powinien być także otaczający go kontekst. Porównajmy – bardziej dla celów teoretycznych, niż praktycznych – wypowiedzi w “otoczeniu” specyficznym i rodzajowym (ogólnym):

A hyena haunts African planes (sens ogólny).

A hyena haunts my backyard (sens specyficzny)

Warto także zapamiętać, że sens ogólny i specyficzny rodzajnika mogą sąsiadować ze sobą w jednej konstrukcji:

A horse (= any) has a mane ( = one).

Także:

A soldier fought with a sword.

A rabbit lives in a hole.

Natomiast konstrukcja ograniczająca (a restrictive modifier) może zmienić rodzajowe zastosowanie rodzajnika A z rzeczownikami policzalnymi tylko w zastosowanie rodzajowe – ograniczone:

A boy who tells lies should be punished (Chłopiec, który kłamie powinien być ukarany – w szerszym znaczeniu: Każdy chłopiec, który…)

Można również, na przykład przy pomocy which, zbudować konstrukcję “nieograniczającą”, ale tylko dla wyrażenia generalnej prawdy. Poprawna jest zatem konstrukcja typu:

A whale, which is a mammal, suckles its young (Wieloryb, który jest ssakiem, karmi piersią swoje młode),

natomiast nie można powiedzieć: *A whale, which is a mammal, has been attacking one ship, ponieważ w tej wypowiedzi byłaby sprzeczność pomiędzy wyrażeniem kategorii poprzez a whale,  a specyficznym obiektem ataku, czyli one ship. W wypowiedziach typu:

What a man is to do in such a case?

pozornie mamy do czynienia z użyciem A w sensie ogólnym, które jednak w praktyce “zasłania” sens specyficzny, bo przecież jest jasne, że a man znaczy tutaj to samo co one man.

Najbardziej abstrakcyjną kategorię  rodzajnik A – w połączeniu z rzeczownikiem policzalnym – tworzy w wypowiedziach, gdzie następuje połączenie z czasownikami łączącymi BE i BECOME, tak jak w:

John is a scientist (Jan jest naukowcem).

W powyższej wypowiedzi a scientist nie funkcjonuje jako specyficzny rzeczownik, a tylko pełni rolę opisową, podobną do funkcji przymiotników. Dlatego możemy powiedzieć w tym samym znaczeniu: John is a Pole i John is Polish, ale nie będzie poprawną konstrukcją *John is a certain scientist. (Charakter opisowy wyrażenia a scientist można także udowodnić poprzez fakt, że w powyżej cytowanym przykładzie zmiana szyku daje również błędną konstrukcję: *A scientist John). Duży stopień abstrakcji tych wypowiedzi wyklucza również konstrukcję typu:

*John was studying to be the scientist (Jan się uczył na naukowca – jedyna możliwa poprawna forma jest tutaj a scientist).

A oto kilka innych typowych wypowiedzi opartych na powyższych zasadach:

John thinks he’s a Napoleon (Jan myśli, że jest Napoleonem).

This is an apple not a pear (To jest jabłko a nie gruszka).

The earth is like a ball (Ziemia podobna jest do piłki).

A hill is the opposite of a valley (Wzgórze jest przeciwieństwem doliny).

Oraz w ograniczonym sensie ogólnym:

John is a boy of seventeen.

Paganini was a great violinist.

John became a famous scientist.

What a miserable day it is!

Porównajmy także znaczenia w:

Our first ancestor was a man (Opisowo: Naszym pierwszym przodkiem był konkretny człowiek; mogę nawet podać jego imię: Adam.)

Our first ancestor was the man (…konkretny, którego historię znamy)

Our first ancestor was man (w sensie ogólnym: człowiek, a nie zwierzę).