Zdania warunkowe: CZASOWNIKI MODALNE I TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY

Jednym z podstawowych składników trybu przypuszczającego w języku angielskim – THE HYPOTHETICAL MOOD – są konstrukcje zawierające czasowniki modalne (modal verbs). Wraz z bezokolicznikiem tworzą one rozbudowane orzeczenie wypowiedzi. Same w sobie nie wyrażają żadnej akcji lub stanu, a jedynie przypuszczalny stosunek wobec akcji lub stanu:

Our team may still win the race.

Albo nawet:

Our team might still win the race.

A zatem, z semantycznego punktu widzenia, czasowniki modalne mają tylko „część” znaczenia. Innymi słowy zawsze potrzebują one semantycznego uzupełnienia ze strony bezokolicznika, który posiada pełne znaczenie.

Czasowników modalnych jest w języku angielskim 13: osiem realnych (prawdopodobnych) i pięć nierealnych (nieprawdopodobnych)(nonfactual).

Trzy z nich – NEED, DARE, USED TO – ujęte zostały w nawiasach, ponieważ wykazują one właściwości charakterystyczne zarówno dla czasowników modalnych jak i pełnych czasowników leksykalnych. Wynika z tego, że mamy do czynienia z 10 „czystymi” czasownikami modalnymi, które wraz z ośmioma formami bezokolicznika tworzą 80 kombinacji konstrukcji modalnych możliwych w języku angielskim.

Szczegółowo czasowniki modalne, ich użycie i znaczenia omawiamy w osobnym zeszycie z tej serii, zatytułowanym właśnie „Czasowniki modalne” („Modal Verbs”). Teraz tylko przypomnimy ich najważniejsze cechy i funkcje związane z występowaniem w konstrukcjach warunkowych i warunkowo-podobnych.

CZASOWNIKI MODALNE I ICH ZNACZENIA

Osiem z 13 czasowników modalnych można ustawić w parach budowanych z uwzględnieniem wyrażanego przy ich pomocy prawdo- i nieprawdopodobieństwa:

WILL – WOULD

SHALL – SHOULD

CAN – COULD

MAY – MIGHT

Pamiętając o tym, że tryb przypuszczający jest pośrednikiem pomiędzy trybami orzekającym i rozkazującym, możemy powiedzieć, że przypuszczenia prawdopodobne (factual hypothesis):

Our team may still win the race.

Jest bardzo jeszcze ciągle prawdopodobne, że nasza drużyna wygra ten wyścig – są bliższe trybowi orzekającemu.

Natomiast, trybowi rozkazującemu bliższe są przypuszczenia nieprawdopodobne (nonfactual hypothesis):

Our team might still win the race.

Jest mało prawdopodobne, że nasza drużyna nadal może wygrać ten wyścig.

Mówiąc inaczej, sytuacje wyrażane przez factual hypothesis mają w rozumieniu mówcy o wiele większe szanse rzeczywistej realizacji. Ale nie wolno zapominać, że w praktycznym użyciu reguły te podlegają szerokiej gamie indywidualnych interpretacji będących odbiciem stosunku mówcy do pojmowanej przez niego rzeczywistości. Zależą one także od kontekstu wypowiedzi, rodzaju czasownika modalnego, znaczenia samego bezokolicznika, etc.

Przykładem tego może być WILL, który to czasownik występuje w

funkcji modalnej: I will stop smoking. I really will! (wyrażenie woli);

funkcji pomocniczej (auxiliary): It will rain tomorrow. (czas przyszły)

oraz jako pełny czasownik leksykalny:

Come when you will. Przyjdź kiedy zechcesz.

God willed so. Bóg tak chciał.

He is willing On teraz chce.

A przy tym, WILL może pojawiać się w innych kategoriach gramatycznych, jako na przykład przysłówek, przymiotnik, i rzeczownik:

He does it willingly.

He is a strong-willed person.

He does the will of God perfectly.

PORÓWNANIE CZASOWNIKÓW MODALNYCH I LEKSYKALNYCH

Zastanówmy się jednak, jakie są FORMALNE różnice pomiędzy czasownikami modalnymi i leksykalnymi. Można ich wyróżnić co najmniej pięć.

Czasowniki modalne:

a) tworzą własne przeczenie z n’t: I can’t go.
b) tworzą pytania poprzez inwersję: Can I go?
c) utrzymują własny kod: He can go and so can I.
d) nie przyjmują końcówki w trzeciej osobie liczby pojedynczej
e) nie mogą występować razem: *I will can go.

Przy tym jeszcze można zauważyć, że nie mają swojej formy bezokolicznikowej i imiesłowowej (*to must; *musting; *musted)oraz zawsze występują na początku frazy czasownikowej (He MAY have asked)

Wiemy już, że czasowniki modalne zawsze towarzyszą czasownikom leksykalnym, które mają pełne znaczenie. Ale wiemy także, że czasowniki modalne mają także własne znaczenie:

WILL SHALL wyrażają „wolę”,

CAN MAY– możliwość”,

a MUST i OUGHT TO – „konieczność”.

Na przykład:

Will you come tomorrow? = Are you willing, to come tomorrow?

Shall I come at once? = Do you want me to come at once?

CAN i MAY oznaczają „możliwość” kiedy są neutralne w stosunku do podmiotu wypowiedzi. Ale kiedy tak nie jest, CAN dodatkowo wyraża „zdolność fizyczną” (ability), a MAY pozwolenie” (permission).

MUST i OUGHT TO wyrażają „konieczność”, kiedy są neutralne w stosunku do podmiotu, ale kiedy nie są – oznaczają „mocne przypuszczenie” czyli „logiczną konieczność”, lub „wniosek” (conclusion).

CZAS I ASPEKT

Czas i aspekt wypowiedzi zawierających czasownik modalny sygnalizowane są poprzez formę bezokolicznika po nim następującego. A zatem, bezokolicznik w formie nieperfektywnej (i nieciągłej) odnosi się do teraźniejszości lub przyszłości:

He may see her TODAY.

He may see her TOMORROW

Natomiast bezokolicznik w formie perfektywnej (ciągłej lub nie) odnosi się do określonej przeszłości THEN lub pokazuje nieokreśloną zależność wobec BEFORE.Jeśli tego kontekstu zabraknie, nie będziemy wiedzieli czy, na przykład wypowiedź: John may have been reading.

odnosi się do określonej przeszłości – THEN: John may have been reading yesterday

… czy też do nieokreślonego – BEFORE: John may have been reading since lunchtime

Porównajmy także:

He may have seen her by now. (wcześniej niż TERAZ)

He may have seen her by tomorrow. (wcześniej niż JUTRO)

He may have seen her before we arrived. (wcześniej niż WTEDY)

PRAWDOPODOBIEŃSTWA I MOŻLIWOŚCI

Łączenie prawdopodobnych czasowników modalnych z bezokolicznikiem w formie perfektywniej może być poprawne dla jednych znaczeń i zupełnie błędne dla innych. Przy tym, frazy modalne z bezokolicznikiem w formie perfektywnej występują o wiele rzadziej, niż te z bezokolicznikiem w formie nieperfektywnej. Między innymi dlatego, WILL jako czasownik modalny może być użyty z bezokolicznikiem w formie perfektywniej tylko w znaczeniu przewidywania:

Listeners will have had enough examples now.

Co znaczy, mniej więcej, to:

Zakładam, że słuchacze otrzymali do chwili obecnej wystarczająco dużo przykładów.

Czasownik modalny SHALL nie występuje z bezokolicznikiem w formie perfektywnej.

Czasowniki modalne CAN i MAY przyjmują bezokolicznik w formie perfektywnej dla wyrażenia możliwości:

He may/can have been there and gone by now.

Who can that have been?

Natomiast MUST OUGHT TO wraz z bezokolicznikiem w formie perfektywnej występują tylko w znaczeniu konkluzji, czyli wniosku.

They must have arrived by now.

He ought to have been there and gone by now.

Użycie nieprawdopodobnych czasowników modalnych wraz z bezokolicznikiem w formie perfektywnej odpowiada omówionemu powyżej zachowaniu ich partnerów prawdopodobnych Natomiast w przeszłej mowie zależnej (past reported speech) zawsze pojawi się nieprawdopodobny czasownik modalny:

She said „He may/might be there”.

She told them that he might be there.

Po prostu, w języku angielskim nie ma innych sposobów na uniknięcie dwuznaczności spowodowanych takim „przesunięciem” czasowym, poza przeanalizowaniem kontekstu sytuacyjnego tego typu wypowiedzi.

SixPack English

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o czasownikach modalnych i wynieść swój angielski na wyższy poziom, to zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszych kursów SixPack English. To autorska metoda nauki języka angielskiego przeznaczona do samodzielnej nauki. Nasze kursy to lekcje wideo i audio, zeszyt ćwiczeń jest dodatkiem, który pomoże uporządkować Ci zdobytą wiedzę. Z kursami SixPack English w 3 miesiące przełamiesz bariery językowe i zaczniesz porozumiewać się bez stresu!