RODZAJNIKI – UŻYCIA SPECJALNE

UŻYCIE RODZAJNIKÓW W WYRAŻENIACH STAŁYCH

Do chwili obecnej zajmowaliśmy się pojedynczymi rzeczownikami, przed którymi należy postawić rodzajniki A, THE, lub rodzajnik “zerowy” – czyli zostawić puste miejsce. Użycie rodzajnika wynikało ze znaczenia i cech danego rzeczownika lub kontekstu, w którym był on postawiony. Kolejnym (i bardzo ważnym) tematem dotyczącym rodzajników są wyrażenia stałe (idiomy), które NIEZALEŻNIE od kontekstu zawsze występują w tej samej formie. Na przykład:

She cried wolf (Opisowo: Dała fałszywe ostrzeżenie przed nieistniejącym niebezpieczeństwem), ale: She saw a wolf – Zobaczyła wilka.

In future (Opisowo: Od teraz, dalej), ale In the future – W nadchodzących czasach.

He started from scratch (Opisowo: Zaczął od zera), ale: without a scratch – bez uszczerbku.

Słowa wolf, future, scratch – w pierwszym przypadku – pojawiły się w wyrażeniach stałych. Tego typu konstrukcje, to raczej temat na osobne rozważania, zatem zajmiemy się tylko ich wyrywkową reprezentacją – będą nas interesowały te idiomy, w których rzeczowniki pojawiają się z rodzajnikiem “zerowym”. Generalnie dzielą się one na kilka grup. Pierwsza z nich to:

a) INSTYTUCJE

SCHOOL, COLLEGE, UNIVERSITY, CLASS, HOSPITAL, CHURCH, PRISON, HOME, etc. – używając przyimków TO, AT, i IN wraz z tego typu słowami, nie mówimy o konkretnych budynkach, tylko o instytucjach z nimi związanymi, czyli:

He is in prison (On jest w więzieniu), znaczy dokładnie to samo, co He is a prisoner (On jest więźniem). Podobnie:

He went to sea (Poszedł na morze – czyli: Zajął się zawodem związanym z morzem).

John went to university (Jan chodził na uniwersytet – czyli Otrzymał edukację w tego typu instytucji).

John left school (Jan opuścił szkołę – czyli Przestał być uczniem). Ale:

John went to a school to see it (Jan poszedł do szkoły, żeby ją zobaczyć – teraz mówimy już o budynku szkoły).

Także:

He went to church every Sunday. The Church was very small (Chodził do Kościoła co Niedzielę. Budynek Kościoła (do którego on chodził) był bardzo mały). Ale:

He went into the Church when he retired (Przystąpił do Kościoła, kiedy poszedł na emeryturę). Podobnie:

He went to prison ( = jako więzień)

He went to a/the prison ( = jako odwiedzający)

b) ŚRODKI TRANSPORTU Z PRZYIMKIEM BY:

I like to travel by bus (Lubię podróżować autobusem). Ale: I’m on the bus (Jestem w autobusie).

Podobne zasady obowiązują przy mówieniu o środkach przekazu:

We can communicate by radio or by telephone (Możemy się skomunikować przez radio lub telefon). Ale: She is talking on the telephone (Ona rozmawia przez telefon).

c) POSIŁKI:

Can you stay for breakfast? (Czy możesz zostać na śniadaniu?)

Come before dinner (Przyjdź przed obiadem).

Breakfast tomorrow will be at 10 (Jutro śniadanie będzie o 10). Ale: We had a good breakfast (Zjedliśmy dobre śniadanie), lub: The breakfast she gave us was good (Śniadanie, które ona nam podała było dobre).

d) PORY DNIA I NOCY

(z przyimkami AT, BY, AFTER, BEFORE):

Ghosts come at midnight (Duchy przychodzą o północy).

I never work at night (Nigdy nie pracuję w nocy).

Chicago by night! (Chicago nocą!). Także:

At dawn/noon/sunrise/sunset, etc.

by day and night

when day breaks

before morning came. Ale:

I like to get up early in the morning (Lubię wstawać wcześnie rano).

Mówiąc o czterech porach roku, możemy stosować rodzajnik THE, lub nie:

(The) winter is very long time (Zima to bardzo długi okres czasu)

Birds fly north in (the) summer and south in (the) winter (Ptaki odlatują na północ w lecie i na południe w zimie).

Ale na pewno nie można sobie pozwolić na taką dowolność w:

Churchill died in the winter of 1965 (Churchill zmarł w zimie 1965 roku).

e) STAŁE WYRAŻENIA

W funkcji czasownikowej:

to go to bed ( = kłaść się spać)

to go to a/the bed ( = iść w kierunku łóżka)

What I have in mind is… ( = zamierzam)

What I have on my mind is… ( = martwię się)

to be at table ( = to eat)

to be at a table

Oraz stałe wyrażenia w funkcji przymiotnikowej:

The woman with child is Joan ( = pregnant)

There was a large hole in front of the building (Była duża dziura przed budynkiem).

There was a large hole in the front of the building (Była duża dziura we frontowej ścianie budynku). Także:

I killed him in view of your decision.

The garden is in the view of your house.

W tej grupie wyrażeń stałych spotykamy także formy, które są jakby skrótem pełnych wyrażeń:

I put pen to paper (Zacząłem pisać).

She stood with fists clenched and eyes blazing (Stała z zaciśniętymi pięściami i błyszczącymi oczami).

He stood there – hat in hand, pipe in mouth (Stał tam – kapelusz w ręce, fajka w ustach).

f) RÓWNOLEGŁE POŁĄCZENIA RZECZOWNIKOWE

God has established his lordship over dead and living (Bóg ustanowił swoje panowanie nad umarłymi i żywymi).

Mother and child were both well (Matka i dziecko czuli się dobrze).

East or West, home best (Wschód czy Zachód, najlepiej w domu).

A także:

dance cheek to cheek (tańczyć przytulając się policzkami),

arm in arm (ramię w ramię),

between husband and wife (pomiędzy żoną i mężem),

day by day (dzień po dniu – lub day after day),

from right to left (z prawej na lewą)

from top to bottom (z góry do dołu).

Dwa rzeczowniki połączone w jednym wyrażeniu, mogą się także podzielić jednym rodzajnikiem:

a knife and fork (nóż i widelec)

a cup and saucer (filiżanka i spodek)

the King and Queen (Król i Królowa)

a man and woman (mężczyzna i kobieta)

g) PRZYSŁOWIA I POWIEDZENIA

które są naturalnym miejscem występowania stałych połączeń rzeczownikowych:

Let dog eat dog (Niech się gryzą psy).

Diamond cuts diamond (Diament tnie diament).

But prison is prison

to fight like cat and dog

W tej grupie rzeczowników może czasami dojść do “nieporozumień”, jeśli niewłaściwie użyjemy rodzajników w wypowiedziach, takich jak:

The secretary and treasurer disappeared (Zniknął sekretarz i skarbnik – mowa o jednej osobie).

The secretary and the treasurer disappeared (Zniknęli… – mowa o dwóch osobach).

A black and white kitchen (Czarno-biała kuchnia).

A black and a white kitchen (Czarna kuchnia i biała kuchnia).

h) ODWROTNA KOLEJNOŚĆ SŁÓW

Fool that he was, he didn’t have even enough sense to see that he was beaten (Był takim głupcem, że nawet nie starczyło mu rozsądku, aby zauważyć, że został pobity).

This fault – if fault it is – is an amiable one (Ta obraza – jeśli w ogóle jest to obraza – jest przyjacielska).

Honest reliable man that he is… (Uczciwy, niezawodny człowiek jakim on jest…)

i) WYMOGI STYLISTYCZNE

Rodzajnik “zerowy” może się także pojawić w danym kontekście ze względów stylistycznych:

We came to a house: garage, boiler room, cellar, and workshop on the ground floor.

Soldier, actor, broadcaster, soldier again and broadcaster again – that was Opienski’s progress through life.

Rich and poor, rulers and ruled, Irish and Scotch as well as English took part in the evening.

POŁĄCZENIE RZECZOWNIKÓW ZE SŁOWAMI: ALL, BOTH, ONCE, QUITE, RATHER, SUCH

Bardzo charakterystyczne jest użycie rodzajników w połączeniach rzeczowników ze słowami typu ALL, BOTH, ONCE, (TWICE, DOUBLE, etc), QUITE, RATHER, SUCH. W tych konstrukcjach rodzajniki występują nie przed całą frazą, a bezpośrednio przed rzeczownikiem. Co więcej, użycie tych słów nie ma generalnie wpływu na zastosowanie rodzajników, które stawia się według podanych wcześniej zasad.

Połączenia z ALL:

W konstrukcji: All men are created equal (Wszyscy ludzie są stworzeni równymi), rodzajnik zostanie opuszczony, ponieważ odnosimy się do całego rodzaju, ale kiedy mówimy o specyficznej grupie, tak jak na przykład w:

All the men in the mine wore helmets (Wszyscy ludzie w kopalni nosili kaski),

musimy użyć przed słowem men rodzajnika THE. Podobnie:

All the angles of a square equal 90 (Wszystkie kąty kwadratu mają 90 stopni).

I’ve read all the books you lent me (Przeczytałem wszystkie książki, które mi pożyczyłeś). Ale znowu:

All whisky is expensive (Whisky jest droga – mówimy o całej kategorii).

All Chicago knew it (Całe Chicago wiedziało o tym).

Połączenia z BOTH:

W przypadku słowa BOTH, użycie rodzajnika THE (oraz OF) nie jest obowiązkowe, ale także nie jest wykluczone. Porównajmy:

Both brothers are dead (Obydwaj bracia nie żyją).

Both the brothers are dead.

Both of the brothers are dead. Co więcej, można także bez zmiany sensu powiedzieć: The brothers are both dead.

Połączenia z HALF:

Konstrukcje z HALF (podobnie jak z ALL oraz BOTH) nie wymagają użycia OF, aczkolwiek go nie wykluczają. Dwie poniższe konstrukcje znaczą zatem dokładnie to samo:

Half of the boys are here (Połowa chłopców jest tutaj).

Half the boys are here.

Half of the car was damaged. (Połowa samochodu była zniszczona).

Half the car was damaged.

Także:

half a minute/a dozen

They stayed half an hour/a half hour. Porównajmy:

half a crown ( = pół korony jako suma pieniędzy).

a half crown ( = moneta o tej wartości). Także:

a falf-moon; half pay; the/a half breed

Połączenia z ONCE, (TWICE, DOUBLE, etc.):

Te słowa mogą stać zarówno przed rodzajnikiem THE, jak i A, zależnie od typu rzeczownika, który potem następuje:

He comes to see us once a week. (On przychodzi nas odwiedzić raz w tygodniu).

She visits me twice a year. (Ona odwiedza mnie dwa razy do roku).

He eats twice the amount that you eat. (On je dwa razy większą ilość niż ty).

Połączenia z QUITE:

You’re going quite the wrong way. (Idziesz zupełnie niewłaściwą drogą).

There’s quite a good movie on tonight. (Dzisiaj wieczorem grają całkiem dobry film).

He made quite an effort, but it wasn’t good enough. (Zrobił całkiem duży wysiłek, ale to nie wystarczyło).

Połączenia z RATHER:

W konstrukcjach zawierających to słowo pozycja rodzajnika nieokreślonego A jest dowolna, jeśli przed rzeczownikiem występuje przymiotnik, tak jak w:

He is a rather lazy boy. (On jest raczej leniwym chłopcem).

He is rather a lazy boy.

Zasada ta już nie będzie obowiązywać, kiedy w wypowiedzi nie występuje żaden przymiotnik. Zatem poniższa wypowiedŸ jest, po prostu, niepoprawna:

*He is rather a boy.

Połączenia z SUCH:

Such a man is dangerous. (Taki człowiek jest niebezpieczny).

He is such a fool. (On jest takim głupcem).

They haven’t had such a good time for years. (Nie mieli takiej dobrej zabawy od lat).

Don’t be in such a hurry. (Nie śpiesz się tak).

W przypadku liczby mnogiej, lub rzeczowników niepoliczalnych występuje tutaj rzeczownik “zerowy”:

Such men as these are dangerous. (Ludzie tacy jak ci, są niebezpieczni).

All such books are interesting. (Wszystkie takie książki są interesujące).

It gave such fun. (To sprawiło tyle radości). Także:

He bought such hard wood.

He ran with such effortless speed that the others left him far behind.

Kolejną serię wyrażeń, które nieco inaczej “traktują” rodzajniki, są konstrukcje zawierające słowa SO, TOO, HOW, HOWEVER. Tutaj, rodzajnik nieokreślony A stoi zawsze przed rzeczownikiem, jeśli słowa te poprzedzają wcześniej postawiony przymiotnik (an attribute). Oto kilka typowych przykładów:

I’ve never met so nice a girl. (Nigdy nie spotkałem takiej miłej dziewczyny – sens jest taki sam jak w: I’ve never met such a nice girl).

It’s too difficult a task to be done in so short a time. (To jest zbyt trudne zadanie, żeby je wykonać w tak krótkim czasie).

It’s too hot a day. (Jest zbyt gorący dzień – czyli The day is too hot).

How happy a time we had on our holiday! (Opisowo: Jakże szczęśliwe chwile przeżyliśmy na wakacjach!)

However smart a man is, he can make mistakes. (Jaki by człowiek nie był mądry, może popełniać błędy).

Przy okazji omawiania zastosowań “specjalnych” warto także pamiętać, że w przypadku kombinacji dwóch rzeczowników poprzedzonych rodzajnikami, czasami nie wiadomo, do którego z nich dany rodzajnik należy:

the firm’s costs

the men’s experiences

the country business

Ale nie będzie żadnych wątpliwości co do przynależności rodzajnika w:

a firm’s costs (a firm)

a thieves’ den (a den)

an old wives tale (a tale)

ELIPSY W ANGIELSKIM - CELOWE OPUSZCZENIE RODZAJNIKA W ZDANIU

Pamiętajmy, że w wielu przypadkach rodzajnik opuszcza się, po prostu, dla zaoszczędzenia miejsca – są to tak zwane elipsy (ellipses) i każdy, kto je stosuje, z góry zakłada, że osoba czytająca jego informacje, sama się domyśli, gdzie należy postawić rodzajnik.

A. STYL TELEGRAFICZNY

Wife ill. Bring doctor. (Żona chora. Sprowadź lekarza).

W powyższym telegramie, adresat zapewne wie czyja żona jest chora i jakiego lekarza ma sprowadzić.

Także:

Shorthand typist required in large office. (ogłoszenie)

(A) Happy birthday to you!

(The) Trouble is that he wrote a letter.

(The) Weather ghastly, sir!

(As a) Matter of fact…

(It’s a) Pity, he’s dead.

B. TYTUŁY GAZETOWE

Train Saved by Boy (Pociąg uratowany przez chłopca) – o jaki pociąg chodzi, i który chłopiec go uratował, czytelnik się dowie po przeczytaniu całego artykułu.

Także:

Moon Can Be Relay Station.

Death Drug Research Center Spy Drama. (Co zrozumiemy najlepiej czytając od końca jako: It is a drama concerning a spy in a centre for research into a drug that causes death).

C. ZAWIADOMIENIA, SZYLDY, NALEPKI, etc.

Footpath to beach (Ścieżka na plażę)

Eat at the Steak House – best food in town

Private Road

Arrow-head, 5th c (Grot strzały z V wieku)

J.C. Manson, Bookseller

House to let ( = The house to be let)

D. INSTRUKCJE

Dotyczą one szczególnie pouczeń typu technicznego, tytułów kartotek, list, etc.:

Stick hem round sleeves

Place tin in cupboard

Martin, widower, age 55, 2 children

Także, nawet w Concise Oxford Dictionary spotykamy definicje, gdzie rodzajniki zostały opuszczone dla “oszczędności” miejsca:

LEG – Organ of support… esp. human body, part of this from hip to ankle

PALM – Inner surface of hand between wrist and fingers

E. OZNACZENIA NUMEROWE I LITEROWE

W tym przypadku, konstrukcje typu number 1 interpretujemy jako skróconą formę od the number is 1. Także:

paragraph 22; paragraph number 22; position 3 and 22; part one; room 10A; in Chapter three; page 16, etc.

Ale tego typu elipsy nie mogą zostać zastosowane w konstrukcjach typu:

It happened in the year 1995.

In the year 2000 I will be 42.

Rodzajem elipsy są także konstrukcje zawierające inne niż rzeczownik części mowy. Na przykład wypowiedź a book translated from the German możemy potraktować jako skróconą formę od a book translated from the German original. Także:

What is the English for “das Eis”? ( = the English word for…)

The Shakespeare of the 1970’s ( = the period between 1970-1979).

Judas was one of the Twelve.

He came up on the 10 a.m. from King’s Cross ( = 10 a.m. train)

Przymiotniki w stopniu superlatywnym z THE wskazują na wyłączność. I tak na przykład: His work is the best, jak gdyby wyłącza HIS WORK spośród innych. Ale już w His work is best, chcemy tylko powiedzieć, że wykonuje on najlepszą pracę.

Przysłówki w stopniu najwyższym z THE wprowadzają pewne znaczenie przymiotnikowe. A zatem: He writes the best of all, znaczy praktycznie to samo co: He is the best writer of all. Łatwo także zauważyć tendencje używania MOST przy przysłówkach kończących się na -LY, po to aby zastąpić korespondującą formę najwyższego stopnia przymiotnika z THE. Porównajmy:

Which person described it most clearly?

Which person described it the clearest? ( = …gave the clearest description)

Przyjrzyjmy się także “doraźnym” wyrażeniom używającym THE w konstrukcjach takich jak:

the ups and downs

the ins and outs. A także:

Never before have we seen the like (Nigdy wcześniej nie widzieliśmy czegoś podobnego).

The above is my address.

Tego typu doraźne (kolokwialne) użycia są także charakterystyczne dla rodzajników nieokreślonych:

A: You are nothing but a raving lunatic!

B: I’m A whaaat!? Podobnie:

Don’t miss seeing that film; it’s A must! (Opisowo: Nie przepuść tego filmu; trzeba go koniecznie zobaczyć!)

I na koniec omawiania specjalnych zastosowań rodzajników nie zapomnijmy o popularnej konstrukcji THE… THE… porównującej parę przymiotników lub przysłówków w celu pokazania wspólnego “zwiększania się” lub “zmniejszania”:

The more he has the wants (Im więcej ma, tym więcej chce).

The older I get the happier I am (Im jestem starszy, tym jestem szczęśliwszy).

The sooner the better (Im prędzej, tym lepiej).

The more you argue with him, the less notice he takes (Im więcej z nim się kłócisz, tym mniej on zwraca uwagi).

DWA RODZAJE RODZAJNIKÓW W ANGIELSKIM

Z punktu widzenia używania rodzajników w języku angielskim są dwa rodzaje rzeczowników: bezrodzajnikowe imiona własne oraz rzeczowniki przyjmujące jeden z trzech rodzajników: A, THE, i “zero”. Ten ostatni pozwala odróżnić bezrodzajnikowe imiona własne od rzeczowników policzalnych i niepoliczalnych, przy których nie stoi A lub THE.

Bezrodzajnikowe imię własne to rzeczownik policzalny w liczbie pojedynczej, z minimalnym zakresem zastosowań i maksymalną liczbą cech wyróżniających, które eliminują konieczność używania jakichkolwiek rodzajników. Dobre zrozumienie pojęcia imienia własnego stanowi klucz do właściwego pojmowania wszelkich innych zastosowań rodzajników.

Rodzajniki A i THE są używane albo do określeń specyficznych, albo generycznych (rodzajowych). Typowym wzorem zastosowania specyficznego jest wprowadzenie rzeczownika przy pomocy A – lub rodzajnika “zero” – a potem odnoszenie się do niego za pomocą THE.

Generyczne (rodzajowe) stosowanie A i THE jest pochodną od użyć specyficznych. A zatem A + rzeczownik policzalny oznacza tutaj “jakiś jeden” z danej klasy rzeczowników, a THE + rzeczownik policzalny uosabia całą klasę rzeczowników, reprezentowaną ogólnie przez jednego przedstawiciela. Natomiast THE + rzeczowniki policzalne w liczbie mnogiej oznacza całą klasę (grupę) jako inną (różniącą się) od całej klasy (grupy).

Kombinacje rodzajnik + rzeczownik mają następujące znaczenia specyficzne i rodzajowe:

ZNACZENIA SPECYFICZNE:

A + rzeczownik policzalny = one lub a certain

THE + rzeczownik policzalny = that lub those

ZNACZENIA RODZAJOWE:

A + rzeczownik policzalny = any

THE + rzeczownik policzalny = composite image of the class

THE + rzeczowniki policzalne = the whole class lub all of them

rzeczowniki policzalne bez rodzajnika = indefinite number of “more that one”

rzeczowniki niepoliczalne bez rodzajnika = infinite mass; abstraction

Określenia ograniczające mogą zmienić rzeczowniki niepoliczalne w policzalne (z rodzajnikiem A) w znaczeniu a kind of lub a unit of. Natomiast określenia te przy imionach własnych zmieniają je w zwykłe rzeczowniki.

SixPack English

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat rodzajnika zerowego, poprawić znajomość gramatyki i wynieść swój angielski na wyższy poziom, to zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszych kursów SixPack English. To autorska metoda nauki języka angielskiego przeznaczona do samodzielnej nauki. Nasze kursy to lekcje wideo i audio, zeszyt ćwiczeń jest dodatkiem, który pomoże uporządkować Ci zdobytą wiedzę. Z kursami SixPack English w 3 miesiące przełamiesz bariery językowe i zaczniesz porozumiewać się bez stresu!